PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG THUYÊN TẮC MẠCH MÁU CHÂN Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG NÊN BẮT ĐẦU TỪ RẤT SỚM

PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG THUYÊN TẮC MẠCH MÁU CHÂN Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG NÊN BẮT ĐẦUTỪ RẤT SỚM

Phòng khám Bác sĩ Đinh Minh Đức

Tóm tắt

Bệnh động mạch chi dưới là một biến chứng mạch máu thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường, có nguy cơ dẫn đến loét chân, đoạn chi, và tăng tử vong tim mạch. Phòng ngừa sớm thuyên tắc mạch máu chân là chiến lược thiết yếu nhằm giảm gánh nặng biến chứng và chi phí điều trị. Bài viết này tổng hợp các khuyến cáo hiện hành để nhận diện nguy cơ, phân tầng và can thiệp dự phòng từ rất sớm.

1. Đặt vấn đề

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là yếu tố nguy cơ mạnh đối với bệnh động mạch ngoại biên (PAD). Theo Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA, 2023), khoảng 20–30% bệnh nhân ĐTĐ có tổn thương mạch máu chi dưới ở các mức độ khác nhau. Thuyên tắc mạch máu chân nếu không phát hiện và kiểm soát sớm có thể dẫn đến thiếu máu chi mạn tính, loét chân, hoại tử, và đoạn chi.

2. Phân tầng nguy cơ theo các khuyến cáo

2.1. Yếu tố nguy cơ cao:

– Đái tháo đường ≥10 năm

– Có kèm tăng huyết áp, rối loạn lipid máu

– Hút thuốc lá

– Bệnh tim mạch đã xác định

– Tổn thương thần kinh ngoại biên, biến chứng thận

– Tuổi ≥50 hoặc có triệu chứng đi cách hồi

2.2. Đánh giá mạch máu chân:

– Khám mạch ngoại vi: bắt mạch mu chân, khoeo

– Đo chỉ số ABI: ABI <0.9 là tiêu chuẩn chẩn đoán PAD

– Siêu âm Doppler mạch chi dưới

– Cộng hưởng từ mạch máu (MRA), CTA nếu cần

3. Phương pháp phòng ngừa từ sớm

3.1. Kiểm soát yếu tố nguy cơ:

• Đường huyết: HbA1c mục tiêu <7%

• Huyết áp: <130/80 mmHg (ESC 2023)

• Lipid máu: LDL-C <70 mg/dL, <55 mg/dL nếu nguy cơ rất cao

• Bỏ thuốc lá: yếu tố nguy cơ độc lập của PAD

• Cân nặng, hoạt động thể lực: đi bộ, bài tập kiểm soát vi tuần hoàn

3.2. Thuốc dự phòng:

• Statin: Rosuvastatin/Atorvastatin, kể cả khi cholesterol không cao

• Aspirin liều thấp (75–100 mg/ngày): dự phòng tiên phát nếu nguy cơ tim mạch ≥20% hoặc có PAD xác định

• Ức chế men chuyển (ACEi): có lợi trên mạch máu ngoại biên

• Chống đông (rivaroxaban liều thấp): ở một số bệnh nhân có PAD rõ + nguy cơ huyết khối cao(theo COMPASS Trial, ESC 2021)

3.3. Giáo dục bệnh nhân:

• Tự khám bàn chân mỗi ngày

• Mang giày dép phù hợp

• Khám mạch định kỳ 6–12 tháng một lần

• Theo dõi vết thương nhỏ, vết chai/cảm giác nóng rát bất thường

4. Vai trò tầm soát tại y tế cơ sở

Theo khuyến cáo của IWGDF (International Working Group on the Diabetic Foot), tầm soát tổn thương mạch máu ngoại biên cần thực hiện định kỳ hằng năm cho tất cả bệnh nhân ĐTĐ ≥50 tuổi, hoặc trẻ hơn nếu có yếu tố nguy cơ.

Tại tuyến y tế cơ sở, đo ABI, khám mạch chi dưới, kiểm tra cảm giác, phối hợp với bác sĩ nội tiết và tim mạch là mô hình hiệu quả, tiết kiệm chi phí, giúp phòng ngừa biến chứng ngay từ cộng đồng.

5. Kết luận

Thuyên tắc mạch máu chi dưới là biến chứng mạch máu nguy hiểm ở bệnh nhân đái tháo đường, thường bị bỏ sót trong giai đoạn sớm. Việc phân tầng nguy cơ, kiểm soát đa yếu tố, sử dụng thuốc hợp lý và giáo dục bệnh nhân ngay từ đầu là nền tảng để phòng ngừa hiệu quả. Các bác sĩ tuyến đầu cần chủ động tầm soát mạch máu chân định kỳ, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân nguy cơ cao.

Tài liệu tham khảo

1. American Diabetes Association. Standards of Care in Diabetes – 2023. Diabetes Care.

2. ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention, 2021.

3. IWGDF Guidelines 2023 – Prevention and management of diabetic foot disease.

4. Bộ Y tế. Hướng dẫn điều trị đái tháo đường và biến chứng (2021).

Thông tin liên hệ

Phòng khám Bác sĩ CKII. Đinh Minh Đức

Địa chỉ: 152D Điện Biên Phủ, Phường Mỹ Phú, TP. Cao Lãnh, Đồng Tháp

Điện thoại,/Zalo: 0908 073 939